|
Lời giới thiệu:
Đối với người da trắng, da
đen, da đỏ, Khổng Tử là khách lạ,
chẳng ảnh hưởng ǵ đến họ.
Đối với người da vàng, Khổng Tử
đă để lại trong họ một phần
phẩm chất quan trọng.
Dù tự biết hay không tự biết, th́
phần lớn chúng ta cũng đă mắc nợ
Khổng Tử - đặc biệt là những
người đề cao Khổng Tử trong mọi
thời - nhiều giá trị tinh thần để
bảo vệ tổ quốc, gia đ́nh, xă hội và
bản thân.
V́ vậy, hiểu biết về sức
mạnh họ Khổng ở Trung Quốc là
điều thú vị và cần thiết cho vốn
liếng trí thức của mỗi chúng ta.
A- Sự xuất hiện của họ
Khổng.
Thân phụ của Khổng Tử là Thúc
Lương Hột. Như vậy họ Khổng
chỉ bắt đầu tính từ đời
Khổng Khâu tức Khổng Tử (551 - 479 trước
Công Nguyên) và gia phả họ Khổng từ đó
đă được biên tập liên tục có quy mô
hơn nhiều họ khác nhờ sự bảo trợ
chắt chẽ của nhà nước phong kiến ngay
từ đời nhà Hán. Các triều đại
tiếp theo vẫn duy tŕ tinh thần độc tôn nho
học, cự tuyệt mọi luồng tư
tưởng khác, do đó ḍng dơi họ Khổng
đời đời được chiếu cố,
phát triển dài ḍng lớn họ măi ra. (Trong Khổng
lâm có hơn 100 ngh́n mộ của hậu duệ
Khổng Tử).
Cháu đích tôn các đời họ Khổng
nghiễm nhiên được vua chúa mọi thời ban
cho bổng lộc hậu hĩ theo tước Văn
Tuyên Công và hưởng quyền thế tập cha
truyền con nối. Đến đời Tông Nhân Tông
(1023 - 1063) nhằm vào đời đích tôn thứ 46,
tước phong nọ được đổi tên ra
Diễn Thánh Công và được triều đ́nh xây
cất phủ đệ nguy nga đồ sộ, quy mô
hoành tráng xấp xỉ di tích quần thể cố
cung. Toàn bộ khổng phủ chiếm
đến 240 mẫu (có khoảng 463 gian pḥng xây
dựng trên diện tích ngót 50.000m2).
Hiện nay số người mang họ
Khổng trên toàn thế giới ước tính ngót 4
triệu người. Riêng số thành viên họ
Khổng đang sống tại quê quán (huyện Khúc
Phụ, tỉnh Sơn Đông) có khoảng 110 ngàn
người. Năm 2004, nhân sinh nhật Khổng
Tử lần thứ 2555, họ Khổng có dự
định công bố gia phả tổng tu nhưng
rồi chưa thể nghiệm thu được do
kết quả điều tra c̣n nhiều bất
cập. Công cuộc này đă làm cho công ty Nhất
Gia ở Tế Nam (Sơn Đông) phải tiêu tốn
hết 8 triệu tệ (tương đương 16
tỉ đồng Việt Nam).
Khổng Khâu chỉ có một con trai là
Khổng Lư (tức Bá Ngư) và người đích tôn
đầu tiên của họ Khổng là Khổng
Cấp (492 - 431 trước Công Nguyên) tức Tử
Tư, tác giả sách Trung Dung, một trong tứ thư
của nho học, do đó người đời suy
tôn ông là Thuật Thánh (ông thánh truyền đạt chính
xác tư tưởng Khổng Tử).
B- Ba đời luân lạc.
Tính đến đời 77, đích tôn
họ Khổng đă có ba người phải ly
hương, xa rời tổ nghiệp.
1- Người thứ nhất là đích
tôn đời thứ 8: Khổng Phu. Khi Tần
Thủy Hoàng đốt sách, chôn nho sĩ, Khổng Phu
liền giấu sách vào vách tường * rồi
một ḿnh rời quê đi Tung Sơn tham gia nghĩa
quân Trần Thắng với cương vị quân
sư. Ít lâu sau ông ốm rồi chết trong quân.
2- Người thứ hai là đích tôn
đời 46: Khổng Đoan Hữu. Ông này di
tản theo nhà Bắc Tống đi về Nam rồi
định cư ở Cù Châu (Chiết Giang) Triều
đ́nh mới của nước Kim (nguyên là bộ
tộc Nữ chân vào chiếm giang sơn nhà Tống)
bèn lập em của Đoan Hữu là Khổng Đoan Tháo làm Diễn
Thánh Công. Thế là có đến hai Diễn Thánh
Công tồn tại song song ở hai nơi:
nước Kim (Bắc Trung Quốc) và Nam Tống (Nam
Trung Quốc). T́nh h́nh này duy tŕ ngót trăm năm.
Khi nhà Nguyên thống nhất Trung Quốc,
Nguyên Thế Tổ Hốt Tất Liệt (1264 - 1294)
chủ trương hợp nhất Diễn Thánh Công nên
buộc Khổng Thù ở miền Nam phải
nhường danh hiệu ấy cho Khổng Trị
ở miền Bắc, đồng thời đổi
danh hiệu Diễn Thánh Công thành Hàn Lâm Viên Nhũ Kinh
Bác Sĩ. T́nh h́nh này kéo dài ngót 400 trăm năm.
3- Người thứ ba là đích tôn
đời thứ 77: Khổng Đức Thành. Vào
thời chiến tranh Trung Nhật (của Thế
Chiến II) Khổng Đức Thành mới 20 tuổi,
không được giao nhiệm vụ ǵ. Trên
đường lánh nạn, ông nhân danh hậu duệ
Diễn Thánh Công, ra tuyên ngôn kháng Nhật ở Vũ Hán
(Hồ Bắc). Sau đó ông vào sống ở Trùng
Khánh (thủ đô thời chiến của Quốc Dân
Đảng, đối lập với Diên An của
Cộng Sản) rồi về ở Nam Kinh,
cuối cùng ra Đài Loan.
* Nhà thờ Khổng Tử được
trùng tu nhiều lần nhưng không lần nào
động đến tường vách (để
bảo vệ di tích). Tương truyền rằng sau
vụ "phần thư khanh do" của Tần
Thủy Hoàng, không nơi nào c̣n dám giữ sách vở
nữa. Đầu đời Hán có ông lăo Phục Sinh
thọ hơn 90 tuổi, lúc lâm chung, ông sực nhớ
lại những ǵ học được hồi c̣n bé,
bèn đọc ra cho cô cháu gái chép lại rồi lưu
truyền trong thiên hạ hàng ngàn năm. Vào
giữa đời Tống (khoảng thế kỷ
XII) tường vách của từ đường
Khổng Tử bí tróc ra, người ta mới phát
hiện nguyên bản các tác phẩm kinh điển nho
học do Khổng Phu giấu ở đấy hơn
1000 năm. Tuy nhiên, số tư liệu này không
đè bẹp nổi những ǵ người ta đă
truyền thụ qua nhiều đời, v́ vậy
giới nghiên cứu học thuật nho giáo phát triển
thành hai luồng song song: Chân Nho (căn cứ theo
sách mới t́m lại được) và Tống Nho
(căn cứ theo những sách chú giải của nho gia
đời Tống như Tŕnh Di, Tŕnh Họa, Chu Hi) và
người học rộng là kẻ tiếp thu cả
hai luồng Khổng Mạnh và Tŕnh Chu, và
được gọi một cách biểu tượng
là kẻ theo nghiệp "cửa Khổng sân
Tŕnh".
Có một chi tiết ngộ nghĩnh là
Khổng Đức Thành được tập phong lúc
mới 100 ngày tuổi, sau mấy tháng ngôi Diễn Thánh
Công bị bỏ trống v́ đích tôn đời 76
(Khổng Lệnh Di) từ trần nhưng đời
77 (Khổng Đức Thành) th́ c̣n là di phúc tử (con
"sót" trong bụng). Đến thời
điểm này (2006) Khổng Đức Thành hiện c̣n
sống ở Đài Loan, đă 87 tuổi, nhiệm vụ
"phụng tứ quan" từ đă
được truyền lại cho con là Khổng Duy
Ích.
C- Vài hậu duệ họ Khổng
hiện được dư luận quan tâm.
- Đích tôn đời thứ 77 là Khổng
Đức Thành từng làm Tư Vấn phủ Tổng
Thống Đài Loan. Năm 1935 ông được suy
tôn làm Phó Chủ Tịch danh dự Hội Dân quốc
đồng minh (tương đương Mặt
Trận Tổ Quốc ở ta). Địa vị
chính thức của ông là Đại Thành Chí Thánh Tiên Sư
Phụng Tự Quan (quan thờ phụng Khổng
Tử) và được ưu đăi hơn các
Diễn Thánh Công những đời trước.
- Em cùng hệ với Khổng Đức
Thành là Khổng Đức Dung đang sống ở
Hongkong, được Khổng Đức Thành ủy
nhiệm làm Hội trưởng hội Tục tu gia
phả họ Khổng.
- Đích tôn đời thứ 79 là Khổng
Thùy Trường hiện đă 31 tuổi, sống
ở Đài Loan. Ông được nối chức
của cha là đích tôn đời 78 Khổng Duy Ích (ông
Ích từ trần năm 1989, tang lễ cử hành
ở Tang nghi quán, nhà lễ tang của chính phủ Đài
Loan). Lúc nhận chức, Thùy Trường mới
là cậu bé 14 tuổi.
- Cháu bàng hệ cao đời nhất
(đời 72?) là Khổng Hiếu Đạc, chuyên gia sinh
vật học, hiện 72 tuổi, tức sinh năm
1934. (Điều này đáng nghi ngờ triệt
để v́ tính b́nh quân th́ mỗi thế hệ họ
Khổng cách nhau gần 32 năm, do đó cháu
đời thứ 72 lẽ ra phải sinh vào khoảng
xê xích năm 1753, tức lớn hơn Hiến Đạc
đến... 181 tuổi. Vậy rất có thể
chữ Hiến của ông này được
đặt ngẫu nhiên (tức vi phạm tộc quy!)
chứ không phải đặt theo Khổng Hệ
Thi. Dựa vào chữ Hiến ngẫu nhiên này
để tính ra số đời một cách máy móc là
không phù hợp, bởi lẽ không thể có chuyện
phản lôgich là người cùng một thời với
nhau như Khổng Thùy Trường lại phải
gọi Khổng Hiến Đạc bằng... cao cao cao cao
tổ được (4 chữ cao!). Điều
như thế tuyệt đối không thể xảy
ra trên đời, mặc dầu trên báo điện
tử có giới thiệu chân dung Hiến Đạc,
lại c̣n kèm cả một cuộc phỏng vấn
về đời tư của nhân vật này. (Ư
kiến của Ngô Văn Lại)
- Cháu cao đời nhất hiện c̣n
sống là đời 76 Khổng Lệnh Nhân (Khổng
Đức Thành gọi bằng cô họ) hiện 82
tuổi, từng là giáo sư đại học Sơn
Đông, là ủy viên Thường Vụ Hội nghị
Chính trị Hiệp thương toàn quốc, là Phó
Chủ Tịch Trung Ương hội Phụ nữ
Trung Quốc. Tuy bà ta trẻ hơn Khổng
Đức Thành 4 tuổi nhưng trường hợp
như thế khá phổ biến trong xă hội Trung
Quốc (do hậu quả tục đa thê).
D- Những trở ngại khó
vượt trong công cuộc Tục tu gia phả họ
Khổng.
Trong việc tục tu gia phả, hiện
họ Khổng đă gặp những trở ngại:
1- Hậu duệ họ Khổng sống
khắp thế giới, chịu ảnh hưởng
nếp sống bản địa từ nhiều
đời, không thường xuyên dùng đến
họ của ḿnh trong sinh hoạt hằng ngày lẫn
trong sinh hoạt tế tự nên không mấy mặn mà
với gia phả.
2- Việc điều tra đ̣i hỏi
lực lượng đông đảo, có khả
năng xử lư tư liệu ở tŕnh độ
chuyên nghiệp cao, phải có khả năng phân
biệt những văn kiện ngụy tạo, v́
vậy rất thiếu cán bộ đạt
chuẩn. (đây chính là lư do thất bại
của công ty Nhất Gia ở Tế Nam, tuy công ty này
hoạt đông ngay tại nguyên quán).
3- Một bộ phận hậu duệ
sinh sống bên ngoài đại lục, đang có ư
đồ ky khai, nhất là việc Tục Tu buộc
họ phải kê khai phiền toái, đóng góp lệ phí
tốn kém, do đó chính lực lượng này cũng
làm tŕ trệ cho công việc.
V́ những trở ngại trên, Hội
Tục tu gia phả họ Khổng chỉ mới thu
thập được 800 ngàn hồ sơ đăng
kư hợp lệ (tức mới đạt 20%). Tuy
nhiên, từ thành tích này, người ta cũng đă t́m
ra được đời cháu bàng hệ thứ 82
(tức hệ mang chữ Hiệu. Riêng cháu đích
tôn hệ chữ Hiệu phải mất khoảng 70
năm nữa mới ra đời).
E- Khổng hệ thi.
Gia phả họ Khổng quy định
mọi thành viên phải đặt tên theo hệ (ai
không theo hệ sẽ bị loại khỏi gia
phả), đồng thời lệ định cứ
30 năm một lần tiểu tu, 60 năm một
lần đại tu, thế nhưng thời cuộc
luôn gây trắc trở cho điều quy định
này. Khổng hệ thi được lập ra
từ đời Tống và bắt đầu áp
dụng từ đời 56 trở đi.
Mười đời đầu tiên (56 - 65) cho Chu
Nguyên Chương (Tống Thái Tổ 1368 - 1398) quy
định là:
HI - NGÔN - CUNG - NGẠN - THỪA.
HOÀNH - VĂN -
TRINH - THƯỢNG - DIỄN.
Đến đời Sùng Trinh nhà Minh (Minh Tư
Tông 1628 - 1661) quy định thêm mười hệ
nối tiếp (66 - 75) là:
HƯNG - DỤC - TRUYỀN - KẾ -
QUẢNG.
TRIỀU -
HIẾN - KHÁNH - PHỒN - TƯỜNG.
(Như vậy Khổng Tường Hi,
chồng Tống Ái Linh, làm Viện trưởng
Viện Hành chánh trong chính phủ Tưởng Giới
Thạch là hậu duệ đời 75 của Khổng
Tử).
Đến đời Càn Long nhà Thanh (Thanh Cao Tông
1736 - 1795) quy định thêm mười hệ (76 -85)
là:
LỆNH - ĐỨC - DUY - THÙY - HƯU.
KHÂM - THIỆU -
NIỆM - HIỂN - DƯƠNG.
Đến đích tôn đời 76 là Khổng
Lệnh Di quy định thêm hai mươi hệ (86 -
105) là:
KIẾN - ĐẠO - ĐÔN - AN - ĐÍNH
MẬU - TU -
TRIỆU - ÍCH - THƯỜNG
DŨ - VĂN -
HOÁN - CẢNH - THỤY
VĨNH - TÍCH -
TỰ - THẾ - XƯƠNG
Khổng hệ thi đă được chính
quyền Dân quốc phương Bắc (chính phủ Lê
Nguyên Hồng) phê chuẩn và công bố rộng răi
khoảng đầu thế kỷ trước.
Bấy giờ, Trung Quốc đang lâm cảnh quân
phiệt các cứ (tương tự loạn sứ
quân thời Ngô - Định ở nước ta).
Theo tư liệu điều tra năm ngoái
th́ Khổng hệ thi đă áp dụng đến
đời chữ THIỆU, tức c̣n sử dụng
được 23 đời nữa. Nếu không
có ai quy định tiếp th́ Khổng hệ thi
hiện lưu hành chỉ có thể vận dụng
đến khoảng năm xấp xỉ 2700.
Chú ư:
Chữ VĂN (聞) của Chu Nguyên
Chương đặt cho đời thứ 62 của
Khổng hệ thi th́ có nghĩa là NGHE, c̣n chữ
VĂN (文) của Khổng Lệnh Di
đặt cho đời thứ 97 có nghĩa là VĂN
MINH, VĂN HÓA .v.v.. Do tự dạng khác nhau nên
trường hợp này không bị coi là trùng
lặp. Các gia phả ở Việt Nam cũng theo
đúng tinh thần ấy.
(Viết theo
kết quả điều tra của hai kư giả
thực tập Hách Hồng Tiệp và Văn Tịnh
Nhiếp - Tư liệu do Tiểu Tuyết và Châu Quân
Vũ sưu cấp).
Giáo Sư Ngô Văn Lại 吴文赖老师 <photo>
Việt Nam, 2006
|
