|
|
IV - Tuyển dịch thiên thứ tư: HIẾU
HẠNH
|
|
1A.
|
Nguyên văn:
|
子曰：身体发肤，受之父母，不敢毁伤，孝之始也。立身行道，扬名于后世，以显父母，孝之终也。
孝之事亲，居则致其敬，养则致其乐，病则致其忧，丧则致其哀，祭则致其严。
故人不爱其亲而爱他人者，谓之悖德；不敬其亲而敬他人者，谓之悖礼。
君子之事亲孝，故忠可移于君；事兄弟，故顺可移于长；居家理，故治可移于官, 是以行成于内而名立于後世矣。
|
|
B.
|
Giải nghĩa
|
Khổng Tử nói: Thân thể tóc da là thứ
nhận của cha mẹ, không dám làm tổn thương,
đó là bắt đầu ḷng hiếu thảo vậy.
Lập thân, làm đều đúng đạo, nêu tiếng
tăm cho đời sau để làm vẻ vang cha mẹ
là phần cuối của nết hiếu thảo vậy.
Con hiếu thờ cha me, cư xử phải hết mực
cung kính, nuôi nấng phải hết mực vui vẻ, bệnh
hoạn, phải hết mực lo lắng, lễ tang
phải hết mực nghiêm túc.
Thế cho nên, kẻ không yêu mến người thân mà
yêu mến người khác gọi là phản bội đạo
đức, kẻ không tôn kính người thân mà tôn kính
người khác gọi là phản bội lễ giáo.
Bậc quân tử phụng sự người thân hiếu
thảo nên dời thành ḷng trung với vua, phụng sự
anh kính nhường nên dời thành ḷng ḥa thuận với
người lớn hơn, ở nhà biết xử lư đúng
nên cách quản lư dời đến việc quan, như
vậy là lấy cái nết h́nh thành ở trong nhà mà tiếng
tăm lập nên ở đời sau vậy.
|
|
C.
|
Diễn ca:
|
Thân thể tóc da,
Cha mẹ cho ta.
Giữ sao lành lặn,
Hiếu thảo đấy mà!
Lớn lên giữa đời,
Danh tiếng vang xa.
Vẻ vang cha mẹ,
Cư xử nết na.
Phụng dưỡng vui vẻ,
Ốm đau xót xa.
Cúng tế nghiêm túc,
Bi ai tang ma...
Nếu yêu thiên hạ,
Hơn yêu mẹ cha.
Ấy là lỗi đạo,
Bất hiếu tối đa.
Nếu kính thiên hạ,
Hơn kính mẹ cha.
Ấy là trái lễ,
Rất đáng rầy la.
Làm con có hiếu,
Thờ vua mới trung.
Làm em nhường kính,
Mới trọng bề trên.
Việc nhà đúng đạo,
Việc quan mới nên.
Cư xử trọn vẹn,
Danh tiếng vang rền...
|
|
2A.
|
Nguyên văn:
|
父母在，不远游，游必有方。
父母之年不可不知也。一则以喜，一则以惧。
父在观其志，父没观其行。三年无改于父之道，可谓孝矣。
|
|
B.
|
Giải nghĩa:
|
Khổng Tử nói: Cha mẹ c̣n sống, con
không nên đi chơi xa, nếu đi chơi phải có
hướng cụ thể.
Tuổi của cha mẹ, con không thể không biết,
một là để mừng, một là để sợ.
Cha c̣n sống, xem chí cha, cha mất, xem đức hạnh
cha, ba năm không đổi đường lối của
cha, có thế gọi là hiếu vậy.
|
|
C.
|
Diễn ca:
|
Cha mẹ c̣n sống trên đời,
Phận con chớ có đi chơi mọi miền.
Nếu đi chơi có việc riêng,
Phải lưu địa chỉ, đỡ phiền mẹ
cha.
Biết tuổi tác cha mẹ già,
Một là mừng rỡ, một là lo âu.
Cha c̣n, xem chí cao sâu,
Cha mất, xem nết bấy lâu cho tường.
Cư tang vẫn nhớ luôn luôn,
Thế là hiếu thảo, vẹn đường làm
con.
|
|
3A.
|
Nguyên văn:
|
太公曰：孝于亲，子亦孝之。身既不孝，子何孝焉？孝顺还生孝顺子，忤逆还生忤逆儿。不信但看檐头水，点点滴滴不差移。
|
|
B.
|
Dịch nghĩa:
|
Thái Công nói: Hiếu thảo với song thân,
con cũng hiếu thảo với ḿnh. Bản thân
ḿnh đă không hiếu thảo, con làm sao hiếu thảo
cho được? Hiếu thuận lại sinh con
hiếu thuận, ngỗ nghịch lại sinh đứa
ngỗ nghịch. Không tin hăy xem nước đầu
thềm, nhỏ giọt, nhỏ giọt chẳng sai chệch.
|
|
C.
|
Diễn ca:
|
Cha mẹ hiếu với ông bà,
Ắt con hiếu với mẹ cha sau nầy.
Cha mẹ bất hiếu th́ gay,
Mong ǵ con cháu sau này hiếu cho?
Đời này ăn ở so đo,
Đời sau y hệt, chẳng lo sai lề.
Nước đầu thềm nhỏ một bề,
Giọt sau giọt trước chẳng hề chệch
nhau.
|
|
4A.
|
Nguyên văn:
|
孟子曰：世俗所谓不孝者五：惰其四支，不顾父母之养，一不孝也；博弈好饮酒，不顾父母之养，二不孝也；好货财，私妻子，不顾父母之养，三不孝也；从耳目之欲，以为父母戮，四不孝也；好勇斗狠，以危父母，五不孝也。
|
|
B.
|
Giải nghĩa:
|
Mạnh Tử nói: Cái mà thế tục gọi
là bất hiếu có năm điều: Biếng lười
tứ chi, không chiếu cố nuôi dưỡng cha mẹ
là tội bất hiếu thứ nhất. Ham cờ
bạc, thích uống rượu không chiếu cố
nuôi dưỡng cha mẹ là tội bất hiếu thứ
hai. Ham của cải, chỉ nghĩ đến vợ
con, không chiếu cố nuôi dưỡng cha mẹ là tội
bất hiếu thứ ba. Buông thả cho sự ham
muốn của tai mắt làm cho cha mẹ bị giết
(*) đó là tội bất hiếu thứ tư.
Thích to khỏe, đấu đấm đá làm nguy lây
cha mẹ, đó là tội bất hiếu thứ năm.
|
|
C.
|
Diễn ca:
|
Năm điều bất hiếu trên đời,
Một là lười nhác, không nuôi sinh thành.
Hai là hưởng thụ một ḿnh,
Bỏ bê cha mẹ mặc t́nh đói no.
Ba là nhiều vợ lắm kho,
Mặc cho cha mẹ ốm o, nghèo nàn.
Bốn là mặc ư ngang tàng,
Để cho cha mẹ liên can, tội đời.
Năm là cậy khỏe đánh người,
Để cha mẹ phải thăm nuôi, bồi thường.
|
|
D.
|
Chú thích:
|
Cha mẹ bị giết: Ám chỉ h́nh phạt tru di tam tộc dành
cho tội làm giặc.
|
Giáo Sư
Ngô Văn Lại 吳文赖老师
<photo>
Trung tuần
tháng 4, 2007.
|
